حسابداری، علم و فرایندی است که به بررسی، ثبت، تفسیر و گزارش‌دهی تراکنش‌های مالی و اقتصادی یک سازمان یا فرد می‌پردازد. هدف اصلی حسابداری، ارائه اطلاعات مالی دقیق و قابل اعتماد به مدیران، سهامداران، بانک‌ها، مالیاتی‌ها و سایر علاقمندان درباره وضعیت مالی و عملکرد سازمان است.
حسابداری در سطوح مختلفی از جمله سازمان‌ها، صنایع، دولت‌ها و حتی در حسابداری شخصی استفاده می‌شود. در طول زمان، انواع مختلفی از حسابداری به وجود آمده است که هر کدام ویژگی‌ها و محدودیت‌های خاص خود را دارند.
انواع حسابداری چیست؟
برخی از انواع روش های حسابداری مخصوص امور مالیاتی هستند و برخی دیگر برای انجام امور حسابرسی کاربرد دارند. می توان انواع روشهای حسابداری را طبق دسته‌بندی زیر تقسیم‌بندی کرد:
- حسابداری مالی
- حسابداری عمومی
- حسابدرای دولتی
- حسابداری صنعتی (حسابداری بهای تمام‌شده یا حسابداری هزینه‌ها)
- حسابرسی
- حسابداری مدیریت
- حسابداری مالیاتی
- حسابداری کالای امانی
- حسابداری قضایی
- حسابداری اجتماعی
همچنین بخوانید » نرم افزار هلو چیست | آموزش نرم افزار هلو | برنامه سپیدار چیست؟ | آموزش نرم افزار سپیدار
حسابداری مالی (Financial Accounting) یکی از انواع حسابداری
حسابداری مالی به وسیله ثبت و طبقه‌بندی تراکنش‌های مالی یک کسب و کار سروکار دارد. در این روش حسابداری، داده‌های مربوط به حساب‌ها و گزارشات مالی شرکت‌ها عموماً مربوط به سوابق حساب‌ها در گذشته است. گزارشات مالی شامل مواردی مانند صورت درآمد، ترازنامه، صورت نقدینگی و صورت سود انباشته است که تراکنش‌های مالی شرکت را نشان می‌دهند.
این گزارشات مالی باعث تعیین وضعیت مالی و عملکرد شرکت برای بستانکاران، سهامداران و اداره مالیات می‌شوند. حسابداری مالی شامل انواعی از حسابداری مانند حسابداری نقدی و حسابداری تعهدی است.
- حسابداری نقدی:
حسابداری نقدی روشی است که برای کسب و کارهایی که با پول نقد سروکار دارند مناسب است. در این روش، حسابدار شرکت فقرات ثبتی هر حساب را به صورت بدهکار و بستانکار ثبت می‌کند. به عنوان مثال، وقتی حسابدار می‌خواهد حواله‌ی یک مشتری را ثبت کند، حساب نقدی را بدهکار و حساب درآمد فروش را بستانکار می‌کند. تراکنش‌هایی که ورودی نقدی نداشته باشند در صورت مالی گزارش نمی‌شوند.
- حسابداری تعهدی:
در حسابداری تعهدی، داده‌های تراکنش‌ها ثبت می‌شوند، به این صورت که اطلاعات مربوط به عایدی و هزینه بدون اینکه پول نقدی ردوبدل شده باشد، ثبت می‌شوند. به عنوان مثال، وقتی شما به درآمدی مستحق هستید (مثلاً وقتی فاکتوری را ارسال می‌کنید) و هنگامی که بدهی‌ای را دارید (مثل وقتی که یک فاکتور را دریافت می‌کنید)، آن را ثبت می‌کنید.
اصطلاحات مالی و حسابداری مانند “حساب پرداختنی” و “حساب دریافتنی” مفهوم این روش حسابداری را به خوبی نمایان می‌کنند. حساب دریافتنی نشان‌دهنده پولی است که شرکت از مشتریان خود طلب دارد. در عین حال، وقتی مشتری بدهی خود را به شرکت پرداخت می‌کند،بدهی او به حساب پرداختنی تسویه می‌شود.
هر شرکت بر اساس نیازها و نوع فعالیت خود می‌تواند یکی از این دو روش حسابداری را برای انجام امور حسابداری خود استفاده کند. به طور معمول، کسب و کارهای کوچک از روش حسابداری نقدی استفاده می‌کنند، در حالی که شرکت‌های بزرگ و سهامی عمومی روش حسابداری تعهدی را انتخاب می‌کنند.
یکی از انواع حسابداری، حسابداری عمومی (Public Accounting) می‌باشد.
حسابداری عمومی ارائه خدماتی است که توسط بنگاه‌ها، شرکت‌های حسابداری و موسسات خدمات مالی به مشتریان ارائه می‌شود. این خدمات شامل حسابداری مالیاتی، تهیه اظهارنامه مالیاتی، تهیه صورت حساب و دستمزد، حسابرسی، تحلیل صورت‌های مالی و مشاوره می‌شود. مشتریان این موسسات می‌توانند اشخاص حقیقی و حقوقی، کسب و کارهای خدماتی، تجاری و بازرگانی، تولیدی، فروشگاه‌ها و سایر صنایع باشند.
با توجه به تأثیر فناوری بر حسابداری و تغییرات چشمگیری که در این حوزه رخ داده است، حسابداران عمومی می‌توانند به عنوان مشاوران، مشتریان را در زمینه تهیه، آموزش و استفاده از نرم‌افزارهای حسابداری، تعریف استراتژی‌های کسب و کار و مسائلی که نیاز به تجربه و راهنمایی یک متخصص مجرب دارد، همراهی کنند.
حسابداری دولتی (Governmental Accounting) چیست؟
یکی از اقسام دیگر حسابداری، حسابداری دولتی است. در این نوع حسابداری، ردگیری و گزارش‌دهی از سرمایه و تراکنش‌های مالی بر اساس استانداردهای حسابداری دولتی انجام می‌شود. تمامی نهادهای دولتی از جمله سطوح محلی، استانی و کشوری، حساب‌های درآمد و هزینه خود را به نحوی ثبت و ارائه می‌کنند که میزان مصرف بودجه و باقیمانده آن برای عموم مردم و همچنین دولت قابل مشاهده و فهمیدن باشد. حسابداری دولتی بر روی درآمدها و هزینه‌های دولت تمرکز دارد.
نهادهای دولتی به طور معمول از پنج نوع حساب استفاده می‌کنند که عبارتند از:
- حساب مستقل عمومی: شامل درآمدها و هزینه‌های عمومی است.
- حساب مستقل وجوه دریافتی بابت خدمات خاص: شامل دریافتی‌هایی است که به عنوان پاسخ به خدمات خاص ارائه می‌شود.
- حساب مستقل درآمدهای اختصاصی: شامل درآمدهایی است که به منظور پروژه‌ها و برنامه‌های خاص تخصیص داده می‌شود.
- حساب مستقل پروژه‌های عمرانی: شامل درآمدها و هزینه‌های مربوط به پروژه‌های عمرانی است.
- حساب مستقل تامین مالی بازپرداخت دیون بلندمدت: شامل تامین مالی و بازپرداخت دیون بلندمدت است
حسابداری صنعتی یا حسابداری بهای تمام شده (Cost Accounting) یکی از انواع حسابداری
- حسابداری بهای تمام شده مبتنی بر فعالیت یا ABC (Activity-Based Cost Accounting)
حسابداری بهای تمام شده مبتنی بر فعالیت یا ABC، هزینه‌های مرتبط با فعالیت‌ها و عملیات مختلف در یک سازمان را شناسایی و تخصیص می‌دهد. این روش حسابداری، با تمرکز بر فعالیت‌های اصلی و هزینه‌های مرتبط با آنها، کمک به دقیق‌تر و دقیق‌تر تخصیص دادن هزینه به محصولات یا خدمات ارائه شده توسط سازمان می‌کند. ABC به مدیران اطلاعاتی مفید درباره الگوی هزینه‌ها و عوامل مؤثر در تشکیل هزینه‌ها ارائه می‌دهد.
با استفاده از حسابداری بهای تمام شده مبتنی بر فعالیت، سازمان‌ها قادر به شناسایی فعالیت‌های بیش‌هزینه و مؤثر در تشکیل هزینه‌ها می‌شوند. سپس، هزینه‌های جانبی و سربار مرتبط با هر فعالیت به طور دقیق محاسبه و به محصولات یا خدمات مرتبط تخصیص داده می‌شوند. این روش تخصیص هزینه بر اساس فعالیت‌ها، به مدیران کمک می‌کند تا عوامل محرک هزینه و هزینه‌های غیرضروری را شناسایی کنند و تصمیم‌های بهتری درباره مدیریت هزینه‌ها و بهبود عملکرد مالی سازمان بگیرند.
به طور کلی، حسابداری بهای تمام شده مبتنی بر فعالیت مفید است در:
- تخصیص دقیق‌تر هزینه‌ها به محصولات یا خدمات مرتبط
- شناسایی عواملی که بیش‌هزینه بودن را تحت تأثیر قرار می‌دهند
- کاهش هزینه‌های غیرضروری و بهبود عملکرد مالی سازمان
- برنامه‌ریزی و کنترل برای افزایش کارایی و سودآوری سازمان
با استفاده از حسابداری بهای تمام شده مبتنی بر فعالیت، سازمان‌ها قادر به بهبود فرآیندها و تصمیم‌گیری‌های مالی هستند و می‌توانند به صورت موثرتری منابع خود را مدیریت کنند.
همچنین بخوانید » استفاده از حسابداری در پایتون
حسابداری ناب (Lead Accounting) یکی از انواع حسابداری
حسابداری ناب، با شناسایی و حذف عوامل اتلاف در عملیات، به کسب و کارها کمک می‌کند تا بهبود بهره‌وری و عملکرد کلی مدیران را مدنظر قرار دهند. در مقابل، حسابداری سنتی برای پشتیبانی از تولید انبوه طراحی شده است. با استفاده از حسابداری ناب، کسب و کارها می‌توانند روش‌هایی را برای شناسایی و حذف عوامل اتلاف پیدا کنند، کیفیت محصولات و خدمات را ارتقا دهند، سرعت فرآیند تولید را افزایش دهند و بهره‌وری را بهبود بخشند.
حسابداری هزینه حاشیه ای (Marginal Cost Accounting) یکی از انواع حسابداری
حسابداری هزینه حاشیه‌ای به تغییرات هزینه تولید یک واحد محصول یا ارائه خدمات به یک مشتری اشاره می‌کند. با محاسبه هزینه حاشیه‌ای، یک کسب و کار نقطه‌ای خاص را تعیین می‌کند که افزایش تولید یا خدمات، میانگین هزینه تولید یک واحد محصول را افزایش می‌دهد. شناخت و درک هزینه حاشیه‌ای یک محصول به مدیران کمک می‌کند تا سودآوری آن را ارزیابی کرده و تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ کنند. همچنین، این روش یکی از ابزارهای اساسی در قیمت‌گذاری محصولات محسوب می‌شود.
همچنین بخوانید » کلاس حسابداری رشت
حسابداری هزینه حاشیه ای (Marginal Cost Accounting) یکی از انواع حسابداری
حسابداری هزینه حاشیه‌ای به تغییرات هزینه تولید یک واحد محصول یا ارائه خدمات به یک مشتری اشاره می‌کند. با محاسبه هزینه حاشیه‌ای، یک کسب و کار نقطه‌ای خاص را تعیین می‌کند که در آن افزایش تولید یا خدمات، میانگین هزینه تولید یک فقره محصول را بالا برده باشد. شناخت و درک هزینه حاشیه‌ای یک محصول به مدیران کمک می‌کند تا سودآوری آن را ارزیابی کرده و تصمیمات آگاهانه‌تری اتخاذ کنند. همچنین، این روش یکی از ابزارهای ضروری برای قیمت‌گذاری محصولات محسوب می‌شود.
حسابداری مدیریت (Managerial Accounting) یکی از انواع حسابداری
هدف اصلی حسابداری مدیریت، به حداکثر رساندن سود و به حداقل رساندن ضرر است. حسابداری مدیریت اطلاعات مالی را شناسایی، ارزیابی، تحلیل و تفسیر می‌کند و آنها را در اختیار مدیران قرار می‌دهد. این اطلاعات به مدیران و صاحبان کسب و کار کمک می‌کنند تا تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند. چند نمونه از تکنیک‌های حسابداری مدیریت شامل موارد زیر می‌شوند:
- تحلیل حاشیه: این روش بهینه‌سازی تولید را بررسی می‌کند و شامل محاسبه نقطه سر به سر و تعیین ترکیب بهینه فروش برای محصولات شرکت می‌شود.
- تحلیل محدودیت: تحلیل محدودیت به شناسایی عوامل ناکارآمد و تأثیر این عوامل بر توانایی شرکت در سودآوری و بهره‌وری کمک می‌کند.
- بودجه‌بندی سرمایه: این تکنیک برای تجزیه و تحلیل اطلاعاتی استفاده می‌شود که مدیران برای تصمیم‌گیری درباره مخارج و هزینه‌ها نیاز دارند. حسابداران مدیریت یافته‌های خود را به مدیران و صاحبان شرکت ارائه می‌دهند و این یافته‌ها و اطلاعات برای تصمیم‌گیری درباره بودجه‌بندی شرکت استفاده می‌شوند.
- پیش‌بینی و تحلیل روند: این تکنیک الگوها و روندهای هزینه‌های محصول را مشخص می‌کند و از مغایرت‌های غیرمعمول با مقادیر پیش‌بینی شده، باخبر می‌شود.
منظور از حسابرسی (Auditing) یکی از انواع حسابداری
در واقع، حسابرسی یک نوع معاینه عینی است که به منظور ارزیابی گزارش‌ها و صورت‌های مالی شرکت‌ها انجام می‌شود، بی‌نیاز از اینکه آیا حسابرسی توسط نهادهای دولتی مانند سازمان امور مالیاتی یا به صورت درون سازمانی انجام می‌شود. نوع‌های مختلف حسابرسی شامل موارد زیر است:
- حسابرسی داخلی یا درون سازمانی: این نوع حسابرسی یک ابزار مدیریتی است که برای بهبود فرایندها و نظارت بهتر بر فعالیت‌های درون سازمانی استفاده می‌شود.
- حسابرسی خارجی یا مستقل از سازمان: این نوع حسابرسی معمولاً توسط شرکت‌های حسابرسی و خدمات حسابداری انجام می‌شود و شامل بازبینی صورت‌های مالی شرکت و نظارت داخلی می‌شود. نظر حسابرس در گزارش حسابرسی منعکس می‌شود.
- حسابرسی توسط سازمان امور مالیاتی: در این نوع حسابرسی، اطلاعات مالی یک شرکت بررسی و بازبینی می‌شود تا بر اساس قوانین مالیاتی، صحت اطلاعات ارائه شده به سازمان امور مالیاتی بررسی شود و صحت اظهارات مالیاتی تأیید شود.
حسابداری قضایی (Forensic Accounting) یکی از انواع حسابداری
داری قضایی یک رشته تخصصی است که مهارت‌های حسابداری، حسابرسی و تجسس را ترکیب می‌کند. در این نوع حسابداری، اموال افراد و شرکت‌ها برای بررسی در پرونده‌های قضایی مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرند. حسابداران قضایی مدارک و شواهد مالی را جمع‌آوری کرده و تحلیل‌های لازم را انجام می‌دهند و یافته‌های خود را در قالب گزارشات به مراجع قانونی ارائه می‌دهند.
استفاده از حسابداری قضایی عمدتاً در پرونده‌های کلاهبرداری و اختلاس انجام می‌شود. این نوع حسابداری به دلیل توانایی تفصیلی و جزئیات دقیق که در آن مشخص می‌شود، به تحلیل و بررسی ماهیت و محدوده جرائم مالی کمک می‌کند. حسابداران قضایی در طول فرآیند تحقیقات قضایی از تکنیک‌های حسابداری و تجسسی استفاده می‌کنند تا اطلاعات مالی مهم و آثار جرمی را کشف و آنها را در قالب گزارشات مستند و قابل قبول به مراجع قانونی ارائه دهند.
حسابداری مالیاتی (Tax Accounting) یکی از انواع حسابداری
در حسابداری مالیاتی، تمرکز بر روی مسائل مالیاتی قرار دارد و به جای صورت‌های مالی عمومی، تراکنش‌هایی که تأثیر مالیاتی بر شرکت دارند مورد بررسی قرار می‌گیرند. حسابداری مالیاتی معاملات و عملیات مالی را مورد تحلیل قرار می‌دهد که تأثیر مستقیم بر محاسبه مالیات بر دارایی و تهیه اظهارنامه مالیاتی دارند. این نوع حسابداری بر اساس قوانین و دستورالعمل‌های سازمان امور مالیاتی انجام می‌شود و افراد حقیقی و حقوقی باید در تهیه اظهارنامه مالیاتی خود به این قوانین پایبند باشند.
حسابداری مالیاتی به دلیل پیچیدگی قوانین مالیاتی و تغییرات مداوم آنها، اهمیت بسیاری دارد. هدف اصلی این نوع حسابداری، تعیین دیون مالیاتی و گزارش صحیح آنها با استفاده از فرم‌های مالیاتی معتبر به سازمان امور مالیاتی است. به دلیل پیچیدگی قوانین مالیاتی، توصیه می‌شود شرکت‌ها و کسب و کارهای مختلف از خدمات حسابداران مالیاتی مجرب استفاده کنند تا در تهیه اظهارنامه مالیاتی خود دقت لازم را داشته باشند و از مزایای مالیاتی ممکن استفاده کنند.
حسابداری امانی (Fiduciary Accounting) یکی از انواع حسابداری
حسابداری امانی به شاخه‌ای از حسابداری اطلاق می‌شود که به مدیریت اموال و املاک متعلق به یک شخص یا شرکت توسط شخص یا شرکت دیگری مربوط می‌شود. در این نوع حسابداری، حسابداران مسئولیت مدیریت تمام حساب‌ها و فعالیت‌هایی را که مرتبط با اداره و قیمت‌گذاری دارایی‌های غیر است را بر عهده دارند. قوانین و الزامات حسابداری امانی ممکن است در هر کشور متفاوت باشند و بسته به قوانین و مقررات آن کشور تعیین شوند.
حسابداران امانی مسئولیت‌هایی از قبیل نگهداری و ثبت دقیق اطلاعات مالی و مالکیت، تهیه گزارشات مالی، اداره مستندات مربوط به اموال و املاک، مدیریت تراکنش‌های مالی و حساب‌های بانکی مرتبط با اموال و املاک را بر عهده دارند. هدف حسابداری امانی، حفاظت و محافظت از اموال و املاک مورد سپرده و اطمینان حاصل کردن از صحت و دقت اطلاعات مالی و مالکیت می‌باشد.
با توجه به تفاوت قوانین و الزامات حسابداری امانی در هر کشور، توصیه می‌شود که افراد و شرکت‌ها با حسابداران مجرب و آشنا به قوانین مربوطه در آن کشور همکاری کنند تا در مدیریت و گزارش‌دهی مالی و مالکیت خود دقت و سازگاری لازم را داشته باشند.
همچنین بخوانید » اموزش ارز دیجیتال رشت
حسابداری اجتماعی (Social Accounting) یکی از انواع حسابداری
حسابداری اجتماعی یک نوع حسابداری است که در آن یک سازمان یا کسب و کار تأثیر فعالیت‌های خود روی جامعه را ارزیابی می‌کند. این نوع حسابداری شامل بررسی تمام فعالیت‌های یک شرکت و ثبت اثرات آنها بر افراد و محیط زیست است. در واقع، حسابداری اجتماعی به دارایی‌های مالی تمرکز ندارد و بلکه بر رفتارها و تأثیر آنها تمرکز دارد. هر اندازه و هر نوع کسب و کاری می‌تواند از حسابداری اجتماعی بهره ببرد.
عبارت “دارایی اجتماعی” ممکن است کمی گیج‌کننده به نظر برسد، اما شامل تمام جنبه‌ها و نگرش‌هایی است که یک مشتری یا مصرف‌کننده درباره یک برند دارد. این دیدگاه‌ها بیشتر به عملکرد و رفتار برندها وابسته هستند. برای مثال، از نحوه برخورد با مشتریان تا تدابیری که یک شرکت برای کاهش آلودگی محیط زیست اتخاذ می‌کند، همه به عنوان دارایی اجتماعی در نظر گرفته می‌شوند و حسابداری اجتماعی با این دارایی‌ها سر و کار دارد.
حسابداری اجتماعی پدیده‌ای است که در قرن بیستم شکل‌گرفته و ریشه در فشارهایی دارد که حرکت‌های زیست محیطی به عملکرد و فعالیت‌های شرکت‌های بزرگ اعمال کردند. همچنین، نیاز به شفافیت بیشتر در فعالیت‌های شرکت‌ها و تأثیرات آنها، استفاده از حسابداری اجتماعی را روز به روز بیشتر کرده است.
